Педијатар

FËMIJËT DHE LIBRI - Nga çapkën të vegjël e deri në lexues më të mirë

Dashuria ndaj librit dhe ndaj fjalës së shkruar është dhunëti e cila bartet gjeneratë pas gjenerate.Pothuaj secili fëmijë kënaqet me këtë hirësi. Prandaj krijimi i shprehive për lexim dhe dashuria ndaj librit është një detyrë e rëndësishme për çdo prind. Sa më herët aq më mirë.

Libri i mirë e nxit zhvillimin intelektual, e përmirëson ligjeratën dhe e pasuron leksikun. E zhvillon fantazinë e fëmijëve dhe mendimin kritik dhe na shpien te përvetësimi i vlerave më të larta morale dhe porosive humane.
Edhepse jetojmë në të ashtuquajturën kohë digjitale, ku kemi qasje në çdo lloj përmbatje dhe literature, leximi i librit në formën e saj primare është kënaqësi për të gjitha shqisat.

Si të fillohet?

Asnjëherë nuk është shumë herët për të filluar t’i lexoni fëmijëve tuaj dhe ta dërgoni në botën e një nga kënaqësitë më të mira jetësore. Edhe në moshën disa ditore, fëmiju reagon ndaj zërit tuaj dhe e absorbon ambientin dhe ndodhit rreth tij. Ashtu siç rritet vazhdimisht e më shumë do të interesohet për këtë aktivitet dhe me plotë dëshirë do të ndjek dhe do të kënaqet me atë që ju ua lexoni.Kjo do të ndihmon fëmijun në procesin e zhvillimit të ligjeratës dhe në komunikimin me botën e jashtëme.

Libri si bashkëudhëtarë besnik në jetë

A do ta don leximin apo jo– varet nga shumë faktorë. Ashtu si edhe me gjithçka tjetër, edhe dashuria ndaj librit duhet të zhvillohet.Nëse, si prindër, në mënyrë të duhur ia hapim derën, ne fëmijut i hapim një botë magjike të diturisë, mundësive dhe imagjinatës. Si dhe deri në cilën shkallë libri do të bëhet bashkëudhëtar jetësor– varet edhe nga shkalla dhe mënyra se si prind do ta ndihmoni fëmijun tuaj që të krijoj shprehi të duhura për lexim.

Zgjedhja e librit të duhur

Nga zgjedhja e librit varet edhe sa do të kënaqet fëmiju. Fëmijët e vegjël kanë nevojë për libra të cilat ju tërheqin vëmendje dhe me të cilat mund të manipulojnë. Për ata ideale janë ilustratorët e fortë, librat antiujë, me ngjyra të gjalla, me figura të qarta dhe të mëdha. Për fëmijët pak më të rritur(rreth moshës dy ose tre vjeçare),më të preferuara janë librat me fabula të shkurtëra dhe të lehta të cilat do ta nxisin fantazinë e fëmijut dhe do t’i identifikohen deri në atë nivel sa që edhe ata do të dëshirojnëtë bëhen pjesëmarrës në ndonjë nga përrallat të cilat më vonë do t’i interpretojnë. Lejoni dhe pyesni fëmijun se cili libër ose fabul dëshironi t’ja lexoni. Ndiqni interesin e tij dhe, si rezultat i kësaj, vendosni se në cilën mënyrë do ta plotësoni bibliotekën e saj ose tij.

Me dëndësi është që fëmijët të kenë bibliotekën e tyre ku do të mund në mënyrë të pavarur të komunikojnë me librat dhe ilustratorët e tyre.

Rituali i leximit

Më së miri është nëse leximi bëhet pjesë e domosdoshme dhe shumë e rëndësishme e ditës suaj. Shkuarja në shtrat dhe orët e mbrëmjes si duket janë ideale për lexim. Kjo është periudhë kur fëmijë ka nevojë për aktivitete më të qeta.Në këtë periudhë, lexoni tema të lehta dhe qetësues. Lexoni ngadal dhe lejoni që fëmiju t’i ndjek përmbatjet dhe fotografitë dhe të kenë kohë të mjaftueshme që ta kuptojnë dhe ta mbajnë mend përmbatjen. Leximi nuk është patjetër të jetë në periudhën ose orarin e përpikt. Të jini të gatshëm saherë që fëmiju do të kërkon t’i lexoni.Është mirë kur fëmiju fillon të kërkon vetë që t’i lexojmë.
Është me rëndësi që gjatë leximit edhe të identifikoheni me personazhet dhe situatat.Dramatizoni tërë tregimin.Përshtatni tregimet sipas moshës së fëmijut. Imitoni zëra të ndryshëm, madje edhe kur janë zëra kafshësh, automjetesh, etj. Thjeshtë, kënaquni me këtë rol.

Lexoni bashkë

Gjatë leximit lejoni që fëmiju të jetë aktiv. Përsërisni fjalitë bashkë dhe rirrëfeni skena.Me anë të ilustrimeve nxisni ataqë ta vazhdojnë rrëfimin, edhepse ndoshta nuk din ende të lexon. Lejoni që ai të krijon rrjedhën personale të tregimit. Me gisht ndiqni tekstin që e lexoni. Me anë të fotografive mësoni ngjyrat, kafshët dhe objektet. Ndonjëherë qëllimisht gaboni tekstin ose gabimisht paraqitni ndonjë fotografi. Prisni reagimin e tij/saj.Do të vëreni se pas një kohe do t’i gjuan të gjitha gabimet tuaja dhe do t’ju korigjon. E tërë kjo është pjesë e procesit të detyrimittë fëmijut që të merr pjesë dhe të kënaqet me leximin në kokën e tyre.

Kontrollë mbi pajijset e mençura

Kompjuteri, telefonat e mençur ose tabletat janë vegëla të fuqishme të cilat ofrojnë kënaqësi të aty për atyshme me të cilën asnjë libër nuk mund të konkurron.Prandaj është me rëndësi që qasja në këto pajisje të mençura të kufizohet dhe të kontrollohet nga ana juaj.

Shembull konsekuent

Ndoshta mënyramë e dobishmeqë fëmiju të shfaq interes për leximin është nëse shpesh i shohin librat në duart e tyre. Nëse keni bibliotekë familjare dhe nëse lexoni shpesh, fëmiju do të kuptoj këtë mjedis si natyrore dhe në mënyrë spontane do të shfaq interes për lexim. Nëse kënaqni me leximin, kjo shëndrohet në vegël të fuqishme motivuese.
Gjithsesi, blini librat bashkë. Lejoni që vet të zgjedh libra ose ilustratorët.Fshehtësia e rafteve plotë me libra, hulumtimi detektiv pas heronjëve të preferuar mes rafteve dhe era e letrës mund të len vulë afatgjate te adhuruesit e ardhshëm të vegjël të fjalës së shkruar.

Dhurata më e bukur

Shfrytëzoni çdo rast që dhurata të jetë në formë të librit. Dhuratën e shokëve për ditëlindje duhet ta plotësoni me një libër të bukur dhe të gëzueshme të cilën do ta zgjedhni bashkarisht.

Mos bëni asgjë me dhunë

Nëse në fillim fëmiju nuk tregon interes dhe nuk dëshiron të lexoj, mos i bëni presion. Еfekti mund të jetë negativ. Ndryshoni librin, kohën e leximit ose qasjen. Mos lejoni që leximi, në vend të kënaqësis, të bëhet detyrë e lodhëshme.

Çfarë dobie ka nëse i lexoni fëmijut tuaj?

Përforcohet afërsia reciproke dhe besimi
Nxitet njohja e ndjenjave personale dhe të të tjerve
Nxitet zhvillimi i kapacitetit të kujtesës
Nxitet kreativitetin dhe fantazija te fëmijët
Veprohet mbi zhvillimin e ligjeratës, pasurohet leksiku i saj dhe fëmiju përgatitete për lexim vetiak
Krijojmë shprehi afatgjata për lexim dhe për dashuri ndaj librit

NDIKIMI I PAJISJEVE ELEKTRONIKE MBI ZHVILLIMIN E FËMIJËVE

Jetojmë në një kohë kur pajisjet elektronikeme ekran janë realitet i pashmangshëm dhe pjesë e procesit të rritjes dhe zhvillimit të fëmijut. Pothuaj secili fëmijë nga koha bashkëkohore rritet dhe kalon shumë kohë duke shikuar ekranet e televizorit, kompjuterit, tabletit ose telefonit.

Vetvetiu nuk është e keqe e domosdoshme
Kjo madje nuk është gjendje shumë e keqe. Përdorimi i këtyre pajisjeve elektronike , gjithsesi që ka edhe dobitë e veta. Ekzistojnë emisione dhe aplikacione edukative të cilat i pasurojnë njohuritë e fëmijëve dhe nxisin zhvillimin e shkathtësive motorike dhe komunikuese. Por vetëm nëse këto pajisje elektronike përdoren si duhet! Përdorimi i vazhdueshëm dhe koha e gjatë e kaluar patra ekranit na shpien te cenimi i zhvillimit të drejtë të aftësive kognetive te fëmijët.

Pasojat afatgjate
Kur fëmijët shumë të vegjël në dorë do të marrin telefon të mençur ose tablet, ekzistojnë mundësi për dëmtimin e aftësive mentale të cilat janë në fazën e zhvillimit. Të parat sulmohen aftësitë për ta përqendruar, koncentruar, ta ruajnë vëmendjen ose për të komunikuar me rrethin.
Përveç kësaj, qëndrimi i vazhdueshëm në hapsirë të mbyllur dhe privimin nga aktiviteti fizik do të ketë pasoja edhe mbi shëndetin fizik. Rreziku i problemeve me sistemin skeletor-motorik është i pa shmangshëm, por përdorimi sa më i shpeshtë i këtyre pajisjeve elektronike dhe të qendruarit ulur janë faktor për peshën e tepërt trupore dhe për problemet që lidhen me mënyrën e ushqyerjes.

Mes tjerar, fëmijët ekspozohen edhe ndaj rrezikut nga:

prishja e gjumit, faktikisht mungesa e gjumit
paraqitja e agresivitetit
ekspozimi ndaj rrezatimit dhe probleme me të pamurit
varësi
zhvillim i ngadalsuar

Nxitimi që fëmiju sa më shpejtë të mësoj përdorimin e këtyre pajisjeve bashkëkohore shkakton shumë më shumë dëm se sa dobi!

Gjatë periudhës deri tre vjeçare, truri te fëmijët zhvillohet shumë shpejtë dhe është shumë i ndjeshëm ndaj ngaxmimeve të mjedisit. Kjo është periudhë e ashtuquajtur kritike ku ndryshimet të cilat ndodhin mu atëherë krijojnë bazë afatgjate për zhvillimin e mëtutjeshëm të funksioneve të trurit. Për zhvillimin e duhur të fëmijëve, ata kanë nevojë për stimulime specifike. Për fat të keq, ata nuk mund të gjenden në celularët dhe tabletat. Koha e kaluar para ekraneve është mundësi e pashfrytëzuar për të komunikuar me rrethinën reale e cila është shumë më e nevojshme në atë periudhë. Kjo situatë nuk është e përkohëshme. Nëse stimulet mungojnë në këtë periudhë kritike, pasojat do të lën ndikim ose efekt afatgjatë.
Leximi e përralave ose tregimeve fëmijrore nga ana e prindit ka një ndikim plotësisht ndryshe se sa nëse e tregimin ose përrallën në ekran. Kur e dëgjojnë tregimin e lexuar nga goja e prindit, fëmijët i procesojnë fjalët dhe në kokat e tyre krijojnë fotografi për tregimin. Në këtë mënyrë, trutë fëmijrorë shumë më shumë angazhohen se sa me anë të ekranit ku tregimi ju ofrohen i gatshëm. Në këtë mënyrë, pajisjet elektrike e krijojnë fotografinë në vend të tyre dhe në këtë mënyrë zbehen aftësitë kognetive.

Dëmtimi i shkathtësive komunikuese
Koha e kaluar në shoqëri me kompjuterin ose me telefonin në vend se të luaj dhe të flas me bashkëmoshatarët e tij është faktor i cili shumë mund të ndikon afëtsinë sociale të fëmijut. Ata do të dobësohen dukshëm, ku ka probabilitet që madh të mbeten ashtu edhe gjatë tërë jetës së ngelur.

Jeta nuk është „klik“
Me siguri keni vërejtur gjendje ku prindërit gëzohen nga përdorimi i tepërt i telefonit nga ana e foshnjës së tyre ose, situata kur tenton të klikon mbi postere dhe foto duke menduar se është ekran? Ndofta në shikim të parë ju duket e ëmbël, por objektivisht tregon një problem më serioz, gjegjësisht, pritshmëri më të tutjeshme nga ana e fëmijës që secili aktivitet i tij të ketë ndikim momental dhe përgjigje të shpejtë.
Kjo ndodshta edhe mund të pritet në botën e ekraneve, por jo edhe në botën reale. Kur çdo lëvizje e fëmijë me gisht i sjell një foto të re, begati të ngjyrave dhe lëvizjeve, truri fëmijror përshtatet me ndjenjat momentale të kënaqësis të cilat i fiton vetëm me një lëvizje të gishtit. Në këtë mënyrë, në të ardhmen do të anon ka përdorimi më i shpesht i këtyre pajijseve elektronike të cilat ofrojnë përgigje shumë të shpejtë, në vend se të hyj në komunikim dhe ndërveprim me botën reale.

Sërish, pajisjet përdoren dhe nuk është e domosdoshme t’i largojmë ose menjanojmë
Përveç rreziqeve të cakura të cilat i bartë ekspozimi i tepërt i fëmijëve ndaj pajisjeve të ndryshme moderne dhe të mençura, por, ata gjithsesi përfshijnë edhe anën e mirë. Madje rekomandohet, që kur fëmiju do mbush dy vite, t’i ofroni qasje në pajisjet elektronike, por, kuptohet, në kushte dhe kohë të kontrolluara. Gjysmë ore ose një orë në ditë mund të ndihmoj në zhvillimin e koordinimit të lëvizjeve dhe të ndihmon në mprehjen e shkathtësive gjuhësore. Gjithsesi, koha para ekranit, përveç që do të kontrollohet, nuk duhet të jetë zëvendësim për lojën dhe njoftimin me botën reale.

KËSHILLË
Për çdo gjysmë ore të shikimit në ekran, stimuloni fëmijun në aktivitetin kompenzues (vrapim, kërcim, lorja me top...), por nëse koha e kaluar para TV është një orë, atëherë patjetër t’i jepni fëmijut dy orë lojra kompenzuese.

ALARM!!! Trashësia te fëmijët – problem vazhdimisht më i madh shëndetsor

Pesha e tepërt trupore është problem serioz shëndetsor me përmasa epidemike. Numri i fëmijëve me peshë të tepërt trupore marramendësisht rritet, por paralelisht me këtë rriten edhe pasojat dhe problemet që burojnë nga trashësia.

Çka nënkuptohet me kilograme të tepërta?
Trashësia mund të përkthehet si yndyrëra të tepërta trupore. Ndoshta disa kilogram nuk don të thotë menjëherë se fëmiju juaj është i trashë, por kjo mund të tregon tendencën ndaj trashjes dhe ka nevojë për korrigjim të mënyrës së ushqyerjes dhe nevoj për aktivitet fizik.
Si problem, më shpesh shfaqet në moshën 5 ose 6 vjeçare ose gjatë pubertetit. Fëmijët të cilët ballafaqohen me peshë të lartë trupore në moshën 10-13 vjeçare kanë shumë predispozita që edhe më vonë në jetë të jenë e mëvomshme.

Çka e shkakton trashësinë?
Arsyet janë komplekse dhe të shumta dhe përfshijnë para se gjithash faktorët gjentik, biologjik, kuluror dhe sociologjik.
Konsumi i më shumë kalorive në raport me sainë e kalorive të harxhuara, shkakon ose na shpien te rritja e masës trupore. Pesha e lartë trupore mund të rezultone dhe si kombinim i më shumë faktorëve.

Faktorët më të shpesht të rrezikshëm për trashësinë te fëmijët:

shprehi të këqija jetësore në familje
probleme familjare dhe probleme me mjedisin
aktivitet të pamjaftueshëm fizik
mungesë e vetëbesimit
konsumi i tepërt i lëgjeve të gazuara dhe të ëmbla
rreziqe nga ëmbëlsirat: gjëra të ëmbla, biskota, akullore...
mezet delikates: patate të skuqura, shprushë, krekeret e ndryshme...
konsum i shpeshtë i ushqimit të shpejtë dhe jo të shëndetshëm
stërngropja
kapërcimi i shpeshtë i kafjallit dhe konsumi i shprishave si zëvendësim i porcioneve të rregullta
kalimi i rregullt i kohës disa orë para televizorit ose para kompjuterit
gjumë jo cilësor dhe jo të mjaftueshëm

Rreziqet dhe Komplikimet

Efektet e këqija nga pesha e tepërt trupore janë të shumëta. Më shpesh shoqërohen me rreziqet nga paraqitja e:

sëmundjeve të zemrës
shtypje të lartë të gjakut
diabetit
astma dhe probleme me frymëmarrjen
probleme me gjumin (apnea)
diskriminimi social

Trashësia te fëmijët shpesh lidhet me paraqitjen e problemeve emocionale. Këto fëmijë kanë vetëbesim shumë më të dobët dhe më pak janë të pëlqyer në shkollat e tyre dhe në mjedis. Kanë tendencë trejt paraqitjes së depresionit, ankciozitetit dhe dëmtimit obsesiv.

Çka të ndërmerret?
Si prind direkt jeni përgjegjës për shëndetin dhe për shprehitë e fëmijut tuaj. Përkushtimi juaj dhe koha juaj e shtrenjtë që i kushtohet janë me rëndësi të madhe për zhvilimin e drejtë të fëmijës.

Filloni me ushqimin.

Ndryshoni mënyrën e të ushqyerit. Mësoni fëmijët që të hanë ngadal dhe të kënaqen me ushqimin.
Përgatisni porcione të shëndosha të balancuara. Dhe gjithsesi, hani tërë bashkë.
Reduktoni porcionet. Lejoni që fëmiju të kërkon vetë. Mos insistoni që fëmijut ta “fshij” pjatën.
Evitoni ushqimin e shpejtë. Madje edhe në restorante, insistoni që zgjedhja të jetë e drjtë.
Mos i mbushni sirtarët me gjëra të ëmbëla, çipsa dhe me pija me gaz.
Blej dhe jepu dëmijëve sa më shumë perime dhe pemë. Gjatë blerjes lejoni që fëmijët të vendosin për produktet.
Kujdesuni që fëmiju ta merr kafjallin e tij.
Kujdesuni çka hanë fëmiju në çerdhe ose në shkollë.
Zëvendësoni pijet industriale me ujë ose lëngje natyrore të shtrydhur.
Por mos u dëshproni nëse fëmiju nuk e pranon këtë mënyrë të të ushqyerjes. Insistoni. Ndonjëherë është e nevojshme që produktet e reja të ofrohen deri në dhjetra herë para se fëmiju t’i pranon.
Mos e përdor ushqimin si shpërblim. Në këtë mënyrë ushqimi devalvohet në raport me shpërblimin e premtuar.

Mos harroni se ndryshimet e vogëla çdo ditë mund të na shpien te rezultatet për tërë jetën!

Stimuloni aktivitetin.

Bëhuni shembull i mirë për fëmijët. Nëse fëmiju ju sheh se jeni aktiv, dhe knaqeni me këto aktivitete, këtë do ta pranon si shabllon për sjelljen e tij.Simuloni fëmijun që të kyçet në aktivitetet sportive sipas moshës së tij.
Kuptoni nevojat e tij dhe kapacitetin e tij. Nëse nuk kënaqet me një aktivitet të caktuar, ndihmoni që të gjej aktivitet të përshtatshëm ku do të ndjehet i plotësuar.
Bëhuni familje aktive. Organizoni aktivitet të përbashkëta familjare ditore duke përfshirë përgatitje, pastrim të shtëpisë ose larjen e automobilit. Orgaizoni piknik ose shëtitje të përbashkët në park, në mal ose ngisni biçikletën. Zgjedhja e aktiviteteve jashtë është shumë e gjërë. Qëndroni AKTIV!
Gjithsesi, mos e teproni. Respektoni mundësitë e fëmijut dhe mos insistoni në aktivitete të gjata dhe të lodhëshme.

Redukimi i kohës së kaluar duke ndenjur ulur.
Përveç stimulimit të aktivitetit fizik, fëmijëve duhet t’ju ndihmohet edhe me shmangien e qëndrimit të gjatë ulur. Edhepse qëndrimi ulur për shkak të leximit ose detyrave të shtëpisë është në rregull, fëmijëve duhet t’ju kufizohet koha të cilën e kalojnë duke shikuar TV, duke luajtur video lojra ose koha të cilën e kalojnë në internet, jo më shumë se dy orë në ditë. Poashtu, nuk rekomandohet të shikuarit e TV nëse janë nën moshën 2 vjeçare. Në vend të kësaj, duhet të motivohen që fëmijët e të gjejnë aktivitete argëtuese të cilat do t’i bëjnë vetë ose me anëtarët e familjes.

Ofroni mbështetje fëmijut tuaj.

Ndërtimi i vetëbeismit të fëmijut është shumë me rëndësi. Tregoni fëmijut tuaj se e doni dhe është shumë i shtrenjtë për ju.
Duajeni dhe mos e shumtoni pavarsisht nga kilogramet.
Theksoni karateristikat pozitive dhe punoni në kthimin e vetëbesimit. Bisedat e shpeshta për kilogramet e tepërta mund të kenë kundërefekt

Pesha e tepërt trupore është problem mjeksor i cili shumë lehtë mund të vërehet, por shumëvështirë trajtohet. Nëse nuk regojmë në kohë në moshë të re, bëhet problem i përjetshëm.

Mësojeni fëmijën tuaj që të ushqehet shëndetshë, të haje me masë dhe të kënaqet me ngrënien.

LËNDIMET MË TË SHPESHTA TË DHËMBËVE TË QUMËSHTIT

Lëndimet e dhëmbëve të qumështit, zakonisht, ndodhin në periudhën mes vitit të dytë dhe të katërt të jetës së fëmijut. Kjo periudhë është kur fëmijët fillojnë të lëvzin në mënyrë të pavarur, por nuk janë në gjendje plotësisht stabile dhe i testojnë aftësitë dhe kufizimet e tyre. Në rast të lëndimeve, me rëndësi të madhe është që fëmijut të kontrollohet nga stomatologu dhe të trajtohet në mënyrë të duhur. Më shpesh lëndohen dhëmbët e parë të nofullës së sipërme, dhëmballët.

Cilat lëndime mund të shfaqen te dhëmbët e qumështit?

Lëndimet e dhëmbëve mund të ndahen në lëndime të cilat kufizohen te kurora e dhëmbit, lëndimet e rrënjës së dhëmbit dhe lëndime tek të cilat, përveç që lëndohet dhëmbi, përfshihet edhe ashti alveolar (ashti ku mbjellet dhëmbi). Lëndimi i koronës së dhëmbit don të thotë thyerja e një pjese të dhëmbit. Varësisht nga vendi i frakturës, lëndimi mund të kufizohet te zmalti e dhëmbit, mund ta përfshij dentinin, madje edhe nervin e dhëmbit. Kur gjatë lëndimit mund të vij deri te lëndimi i pozitës së dhëmbit, atëherë bëhet fjalë për lëndim më kompleks e cila mund të ndodh veçanrisht në rrënjën e dhëmbit ose të përfshij edhe ashtin rreth nofullës.

Si mund të trajtohen lëndimet e rrënjës së dhëmbit?

Lëndimet të cilat përfshijnë edhe zmaltin, madje edhe dentini i dhëmbit (substanca bazë nga e cila përbëhet dhëmbi) mund të thuhet sa janë lëndime të lehta. Trajtimi i tyre thjeshtë bëhet me rregullimin e anëve të mprehta dhe më në fund impragnimi (mbushja) me fluoride. Tek fëmijët, në këtë moshë të hershme dhëmbët nuk rindërtohen me plombë estetike, sepse ata nuk kanë durim dhe shumë vështirë bashkëpunojnë. Andaj, dhëmbi bëhet i thyeshëm nëse nuk zëvendësohet me dhëmb të përhershëm. Nëse gjatë lëndimit thyhet një pjesë më e madhe e koronës, atëherë ekziston rreziku për shfaqen (hapjen) e nervit. Në këtë rast, nervi i dhëmbit patjetër të mbytet ( paralizohet) dhe të shërohet dhëmbi. Mjekimi i dhëmbëve të qumështit asnjëherë nuk është definitiv sikur te dhëmbët e përhershëm, sepse rrënja e dhëmbëve të qumështit gradualisht resorbohet me rritjen e dhëmbëve të përhershëm. Andaj këto dhëmbë duhet të jenë nën mbikëqyrje të rregullt të stomatologut.

Përse dhëmbët e goditur errësohen?

Dhëmbi i cili ka ndryshuar ngjyrën e tij është dhëmb i vdekur. Kjo don të thotë se gjatë lëndimit ka arritur deri në infarkti i nerveti të dhëmbit, gjegjësisht është pushuar qarkullimi i gjakut në nerv madje me këtë vëhet në pikëpyetje edhe vitaliteti i tij. Duke pasur parasyshë se dhëmbi më nuk ushqehet me anë të nervit të tij, ai dehidraton dhe e ndryshon ngjyrën. Madje ndonjëherë shfaqet edhe gjakderdhja e nervit në dhëmb, prandaj ai ngjyroset për shkak të pigmenteve të cilat gjenden në gjak. Këto dhëmbë, nëse nuk bëjnë asnjë problem, nuk kanë nevojë të trajtohen. Madje ndonjëherë ndodh që kjo nekrozë sterile e nervit e cila ka rezultuar nga goditja të tërheq bakterie si të gjithë indet tjera të vdekura. Në ras të infektimit, dhëmbi mund të filloj të dhemb nën shtypje. Qelbi i cili krijohet në rrënjë patjetër të gjej rrugë që të drenazhohet prandaj nëse nuk kërkoni ndihmë nga stomatologu, shpesh kemi krijimin e fistulës së qiellzës mbi dhëmbin e vdekur. Nëpër këtë fistulë (vrimë në qiellëzë) qelbi drenazhohet, andaj fëmiju mund të mos ketë asnjë problem dhe mund të mos ankohet.

Çfarë ndodh me dhëmbët të cilët gjatë lëndimit e ndryshojnë edhe gjendjen e tyre?

Ky lloj i lëndimeve jo rrallëherë shoqërohet me fraktura të rrënjës së dhëmbit ose të kockës alveolare. Varësisht nga drejtimi në të cilin lëvizet dhëmbi, lëndimet mund të ndahen si intruzioni, ekstruzioni dhe luksacioni (përdredhja). Dhëmbi furacak (i zhytur) është ai dhëmb i cili për shkak të goditjes është zhvendosur më brenda në asht dhe duket më i shkurtë nga dhëmbët tjerë afër tij. Dhëmbi i dalur (ekstraduar) është më i gjatë se dhëmbët tjerë në afërsi, gjegjësisht është i nëndalur nga ashti alveolar. Me lukascion lateral, dhëmbi zhvendoset ka goja ose brenda ka fyti. Gjatë lëndimit, ajo që është me më rëndësi është diagnoza e saktë dhe trajtimi në kohë. Thelbi i terapisë është të ruajmë ose të mos dëmtojmë folikulën e dhëmbit të përhershëm. Që të arrihet kjo, ndonjëherë është me rëndësi që dhëmbi i zhvendosur i qumështit të largohet që të mundësohet zhvillimi dhe rritja normale e dhëmbit të përhershëm. Vendimi për largimin ose heqjen e dhëmbit të qumështit varet nga drejtimi i dhëmbit të shtyrë dhe nga ajo se sa është madhësia e ndryshimit të pozitës. Nëse ndryshimi është i butë, atëherë dhëmbëve të lënduar ju japim mundësi që të kthehen në pozitën e mëparshme. Gjatë periudhës menjëherë pas lëndimit të dhëmbit, fëmiju duhet të konsumon ushqim të butë dhe të shmang kafshimin me dhëmbin e lënduar. Poashtu, me rëndësi është të mirëmbajmë pastërtinë e mirë në gojë me çka do të shmanget infeksioni i indeve të brishta të lënduara në gojë. Pas lëndimit, fëmiju domosdoshmërisht duhet të sillet në stomatolog për kontrollim, kurse varësisht nga diagnoza ndoshta do të nevojiten edhe kontrollime dhe mbikëqyerje tjera të vazhdueshme.

Çka ndodhë nëse dhëmbi është plotësisht i dalur?

Me rëndësi të madhe është që të dimë se dhëmbin plotësisht të dalur të qumështit asnjëherë nuk e kthejmë sërish në ashtin e nofullës. Në këtë mënyrë mund të lëndojmë folikulën e dhëmbit të përhershëm. Fëmiju pas këtij lëndimi ngel pa dhëmb qumështi. Në të kundërtën, nëse lëndojmë folikulën e dhëmbit të përhershëm, ka gjasa që ai dhëmbë të rrit strukturë jo të duhur të zmaltit, të ketë magësi në sipërfaqen etij dhe, përgjithsisht, të shfaqen probleme gjatë zhvillimit dhe rritjes së tij.

Ana Krtolica-Gerogiev,
d-r. mje.dent.

POLIC TË MIRË DHE TË LIGË

Familja është sistemi më i rëndësishëm ku takojmë. Funksionaliteti i saj ka rëndësi të madhe në procesin e edukimit dhe në rritjen e pasardhësve. Nëse ky sisetm nuk funksionon si duhet, edukimi i fëmijëve mund të lëviz në drejtim të cilin më pak e dëshirojmë.

„Si prindërit – ashtu fëmijët“ është një thënie e vjetër e cila ka kuptimin e saj. Ose ketë thënie mund ta plotësojmë duke shtuar - si është raporti mes prindëve, ashtu do të jenë edhe fëmijët.

Role të ndryshme

Polic i mirë dhe i ligë. Pothuaj çdo prind së paku një herë është gjendur në këtë situatë kur bëhet fjalë për edukimin e fëmijëve. Shpesh mund të dëgjohet se si një nga prindërit ka rol të rreptë, kurse tjetri- është – i butë dhe bën lëshime.

Kur nëna dhe babai kanë role të ndryshme, atëherë fëmijët e dinë se cilit prind për çka mund t’i drejtohen. Ndarjet e këtilla nuk kanë asgjë të keqe, përveç etiketimit të gabuar të prindit si i mirë ose i keq. Nëse vetëm një prind parashtron kërkesa ndaj fëmijëve, kurse tjetri është plotësisht i tërhequr nga ky rol, raporti dhe lidhshmëria në raportin prind-fëmijë mund të prishet ose keqësohet.

Nëse nëna dhe babai nuk pajtohen me mënyrën e eduktimit, atëherë fëmiju nuk do ta mësoj se çka është e mirë, çka është e keqe ose çka lejohet e çka nuk lejohet lidhur me sjelljen. Në këtë mënyrë, fëmijët hutohen dhe ndjehen të pasigurt. Nëse njëri prind motivon ose nxit dhe mbështet një sjellje të caktuar te fëmiju, kurse tjetri prind është kundër dhe e gjykon, fëmiju nuk do të jetë i sigurt në vete dhe në veprimet e tij, madje as edhe te prindërit e tij/saj ose te reagimet e tyre.

Raporti ose mardhënia e dyanëshme

Një pjesë e mirë e karateristikave të personalitetit fëmijët i trashëgojnë nga prindërit e tyre, por një pjesë tjetër goxha të madhe të ndërtimit të karaterit dhe sjelljes merret dhe përvetsohet nga modeli dhe nga klima e cila mbizotron mes prindërve dhe raportit të prindërve si bashkëshortë.

Me rëndësi është të dihet se edhe fëmiju me individualitetin e tij, me strukturën e personalitetit e cila është karakteristike vetëm për të, mund të ndikon mënyrën se si prindërit e tij do ta eduktojnë atë. Një prind i mençur dhe i zugjuar me siguri do ta ndjen dhe do ta din se me cilën masë do të ragon më së miri fëmiju i tij. Ndonjë fëmijë më së miri reagon kur dënohet, por, sërish do të jetë më e dobishme nëse e lëvdroni më shpesh.

Bëhuni prind i meçur sepse mjedisi i shëndosh, qetësia në shtëpi dhe zhvillimi i shëndoshë psikologjik i fëmijut janë më të rëndësishme për çdo prind.

Aleanca prindore dhe funksionimi i saj janë shumë të rëndësishme për sistemin i cili quhet „familje“. Që kjo aleancë të jetë e sukseshëme, ju patjetër t’i kordinoni anëtarët kompleks, në një mision të vetëm dhe me hapa dhe strategji të njejtën.

Disa këshilla:

Asnjëherë mos shprehni qëndrime të ndryshme edukative përpara fëmijëve. Qëndrimet dhe mendimet se cili qëndrim është më i mirë, i konfirmoni ose diskutoni në mungesë të tij/saj.
Bëhuni të drejtë. I ndani obligimet që ta keni të dy të lehtë.
Bëhuni të përgjegjshëm në komunikim me fëmijun. Krijoni kushte që fëmiju të ketë mirëbesim te të dy.
Vendimet e rëndësishme duhet të sillen bashkarisht.
Mbështesni njëri tjetrin në prezencë të fëmijut. Në këtë mënyrë bashkveproni në mënyrë bindëse dhe fëmijut i jepni një shembull të mirë se si nëna dhe babai duhet të sillen.
Mos e leni pas dore raportin martesor. Kënaqësia nga raporti ose mardhëni bashkshortore ndikon shumë edhe suksesin edhe relacionet tjera familjare.
Tentoni që të sikronizoni nivelin e bashkpunimit, kërkesat, komplimentet dhe kritikat të cilat i bëhen në lidhje me sjelljen e fëmijut.

KËSHILLA TË DOBISHME PËR TË ATIN

Atësia është dukuri komplekse e cila mund të lë pasoja të mëdha në zhvillimin emocional dhe intelektual të fëmijut. Ndërtimi i një raporti të shëndoshë mes fëmijut dhe të atit është me rëndësi fundamentale për zhvillimin e duhur të fëmijut.

Deri kur në plan të dytë

Gjatë vitit të parë, madje edhe në pjesën më të madhe të vitit të dytë të zhvillimit psikologjik dhe emocional, fëmiju fillimisht orientohet ka nëna, kurse koha e të atit fillon diku në vitin e tretë. Ndikimet e raportit fëmij-atë shtrihen edhe në moshën e pjekur. Fëmijët të cilët kanë pasur raport ose mardhënie pozitive me etërit e tyre, kanë më shumë mundësi të formojnë lidhje të shëndosha dhe intime dhe do të kenë më pak probleme me zhvillimin e tyre.

Mënyra më e mirë për fillimin e kësaj pjese të rëndësishme të zhvillimit është të hyjnë në aktivitete të cilat do të reduktojnë kohën të cilën fëmiju e kalon pran kompjuterit ose pran televizionit, kurse shumë do të rrisin kohën që do ta kaloj me ju.

Hulumtimi verbal i emocioneve

Bisedoni me fëmijën tuaj sa më shumë që të jetë e mundur. Ofroni mundësi për aktivitete kreative të cilat përfshinë fjalë. Luani teatër, lojra shoqërore ose thjeshtë tregoni fëmijut ngjarje interesante nga fëmirija juaj. Mos nguroni madje të përdorni edhe fjalë të komplikuara për të cilat jeni të sigurt se fëmiju nuk do t’i kuptoj. Mos u brengosni sepse fëmijët një pjesë të madhe të njohurive e konsumojnë nga konteksti, por nëseka nevojë gjithmonë mund t’ju sqaroni kuptimin e ndonjë koncepti plotësisht të ri.

Mos lëshoni pe para shpërthimeve të zemrimit

Nëse ju plas durimi në situata kur fëmiju shpreh zemerim dhe emocione për shkak se ai nuk mund të merr atë që dëshiron, ju do të keqsoni edhe më shumë situatën. Nëse gjithmonë i plotësoni kërkesat e tij/saj dhe ia bleni çokolatën që ai e dëshiron sepse ngre në këmbë tërë shitoren, vetëm do ta stimuloni këtë të keqe. Në vend të kësaj, kur të fillon vrulli i britmës, ju qëndroni të qetë dhe të kujdesshëm. Me këtë do ta sinjalizoni fëmijën se nuk shqetësoheni shumë për tërë këtë rrëmuj dhe se në atë mënyrë asnjëherë nuk do të fiton këtë bindje. Kjo taktikë ndoshta nuk do të ketë sukses me të parën herë, por pas disa tentativave fëmiju do të kuptoj se në atë mënyrë nuk mund të fitoj asgjë, do t’i shqyrton vlerat e qasjes së tillë.

Vendosni sfida

Diku ka viti i katërt, fëmijët hyjnë në gara me prindërit e tyre. Atëherë fillon edhe gara e pashmangshme deri te vetura, kush është më i fortë në luftë ose gara se kush do të pij lëngën me shpejtë me kashtë. Në fillim duhet të lëshoni pe dhe lejoni që fëmija të fiton, kurse më vonë risni kriteret që ai patjetër të mundohet pak më shumë që të fitoj. Garimi me të atin është mënyrë e shkëlqyer që fëmiju të zhvilloj ndjenjën e fuqisë vetiake dhe mundësi të testoj muskujt e tij në mënyrë të sigurtë. Përveç kësaj, ushtrimet e këtilla janë të mira edhe për vetëbesimin e fëmijut me anë të së cilës fëmijët vetëdisohen për aftsitë e tyre.

Lëvdroni dhe inkurajoni fëmijën për çdo aktivitet të tij

Një nga dhurata më të bukura të cilat do të mbajnë mend fëmijët gjatë tërë jetës së tyre janë entuziazmi dhe dashuria ndaj punës. Me modesti, por në mënyrën me të cilën do të ndjeheni të sigurt se fëmija do të dëgjoj, tregoni shokut ose bashkshortes suaj se sa shumë ndihmë keni marrë nga ndihmësi juaj gjatë rregullimit të ulëses së kuzhinës ose gjatë rregullimit të dhomës. Kjo ka ndikim shumë më të madh pozitiv se sa vetë lëvdrata e cila i drjetohet fëmijut. Në këtë do të bindeni nëse vëzhgoni reagimin ose krenarinë e tij ose të saj që puna tij ose e saj.

Mësoni fëmijët që të luajnë me veglat tuaja dhe në mënyrë aktive të marrin pjesë në riparime

Deri sa janë të vegjël, merrni fëmijët me vete në aventuarë hulumtuese në shitoret për vegla ose shitoret për punë të përgjithshme për amvisëri. Lejoni që ata të prekin dhe të vëzhgojnë përderi sa ju e riparoni rubinetin e çezmës ose kur e ndërroni poçën. Përfshini që të mendojnë për arsyet e mundshme të defektit. Mundësia që të marrin pjesë në riparime të defekteve në amvisri për fërmijun paraqet magji të vërtetë. Sot, sidomos kur veglat më të vogla thjeshtë i zëvendësojmë me të reja, lejoni që bashkë me fëmijën tuaj profesionalisht të kontrolloni përse tharësi i flokëve nuk punon. Mos haroni se në këtë mënyrë fëmijët mësojnë se bota rreth tyre mund t’i nënshtrohet shkathtësive, fantazisë dhe punës. Gjithsesi, e tërë kjo nën mbikëqyrjen tuaj dhe me masa të sigurisë.

Vendosni pritshmëri të mundshme

Si prind, ndoshta edhe nuk prisni nga fëmija juaj që të bëhet “ mrekulli e fëmijut” i cili pa asnjë vështirësi do të merret me detyra logjike, do të bëhet recitues i mirë ose çdo ditë do të merret me sport, por shoqëria bashkëkohore shpesh na i imponon këto standarde. Për shkak të kësaj, një numër i madh i fëmijëve kanë probleme me fokusimin dhe shpërndahen në shumë aktivitet, ku si rezultat ata nuk mund të përqendrohen plotësisht te asnjëra prej tyre. Prandaj, gjithmonë qëndroni pran tyre si udhëheqës i mirë i cili njeh kufizimet e tij si dhe talentin e tij. U sqaroni fëmijëve se mjshtria e vërtetë vin me kohën dhe me shumë ushtrime. Si shembull merreni sportistin ose aktorin tuaj të prefruar dhe sqarojuni atyre se këta janë bërë të suksesshëm vetëm sepse kanë zgjedhur shkathtësinë në të cilën vërtetë kanë qenë të mirë, kurse pastaj e kanë përsosur deri sa janë bërë profesionistë të vërtetë. Në mënyrë praktike, lejoni që flëmiju të njeh urtësinë: „Zgjedh një derë, dhe shumë të tjera do të hapen; nëse tenton të hyjsh në pesë dyerë përnjëherë, askund nuk do të arrish“.

Të mësuarit se si të luajm futboll dhe basketboll është shumë i rëndësishëm në fillim, por edukimi i fëmijut dhe përgatitja e tij për jetë kërkojnë mardhënie më të thella dhe proaktive dhe përfshirjen e të atit.

PRINDËRIA – PRIVILEGJ MË I MADH

Jeta është plotë me qëllime, disa janë të arritshme dhe të lehtë, kurse disa të tjerë janë më të vështira dhe të paarritshme. Sa më i rëndë të jetë qëllimi, po aq e rëndë është rruga për ta arritur atë qëllim, por edhe kënaqësia është më e madhe. Thuhet se prindëria është privilegji më madh i njeriut, por logjikisht edhe një nga privilegjet më të vështira. Kjo është njëlloj sikur ecja mbi litar. Një hap i gabuar dhe dëmi është shumë i madh.

Si të bëhemi prind i mirë dhe si të rrisim një fëmijë të shëndoshë dhe të edukuar është pyetje të cilën e parashtron secili prind. Për një përgjigje të mirë të kësaj pyetje duhet të merren parasyshë shumë faktorë dhe kushte, por ndoshta e vërteta fshihet në parakushtin se për një fëmijë të edukuar mirë është i domosdoshëm një prind i edukuar mirë.

Asnjëherë nuk është vonë për asgjë. Jeta na mëson se asgjë nuk është e pamunudrur dhe e paarritshme, megjithatë duhet filluar nga vetvetja.

Derën e parë e hapim ne

Sjellja e fëmijëve drejtpërsëdrejti varet nga sjellja jonë ndaj tyre, ndaj anëtarëve tjerë të familjes dhe ndaj mjedisit. Gabimet tona në të ardhmen do të jenë edhe gabime të tyre.

Si të trajtojmë dhe si të bëhem shembull i mirë për sjellje të mirë?

KUR QORTOJMË – Qortimi i fëmijëve nuk sjell ndonjë dobi, madje as për ne e as për fëmijët. Por sërish, kjo është metodë e shpeshtë që e zbatojmë kur “ kemi ndonjë ditë të keqe“. Por, edhe fëmijët mund të hyjnë në „fazë të keqe” sidomos në ditë të këtilla dimore të mbyllur në shtëpi, energjitë dhe kreativitetin e tyre e shprehin në mënyrën e tyre të veçantë duke bërë shumë zhurmë dhe çrregullim në shtëpi. Por në vend se t’ju afrohemi me dashuri dhe kujdes, atë që fëmijët e fitojnë është një „QETËSOHUNI MË!“ histerike. Dobi nga kjo pothuaj nuk ka aspak. Përveç që ndoshta më vonë do t’ju brej ndërgjegja, kurse fëmijët vetëm do të ndjekin shembullin tuaj, dhe si rezultat do të shëndrohen në fëmij të zhurmëshëm të vërtetë. Fillimisht kontrolloni nëse fëmija është i uritur, ndoshta ka nevojë të zhvishet ose, thjeshë janë mërzitur dhe janë të etur për lojë dhe kujdes.

Taktika të dobishme në situata të tjera

Kur fillon stuhia fëmijrore, qasja duhet të jetë me përqafime, gudulisje ose me ndryshim të lokacionit (fëmijët shumë shpejtë bezdisen në një vend dhe shpeshë dëshirojnë të dalin jashtë). Ndryshimi i aktivitetev është dëshmuar efikas (nëse bezdisen nga loja e tyre, angazhoni ata që t’ju ndihmojnë me aktivitete tuaja). Në këtë mënyrë me anë të lojës do të arrini të përfundoni edhe disa obligime në shtëpi (pastrim, përgatitje të ushqimeve, etj.)

KUR PËRDORIM FJALOR TË PAPËRSHTATSHËM DHE VULLGAR – Me siguri shumë herë keni premtuar se do të silleni shembullor dhe se nuk do të përdorni fjalor vullgar dhe sharje jo vetëm para fëmijës suaj, por përgjithsisht. Kështu është deri në „dalje nga takti“. Në një afekt të tillë, fjalët e papërshtatshme dhe sharjet shumë lehtë depërtojnë në fjalorin tuaj, kurse fëmijët tuaj tërë këtë shumë saktë e mbajnë mend dhe më tutje e përdorin në fjalorin e tyre. Fëmijët nuk dinë saktësisht ta shqyptojnë emrin e tyre, por prandaj, çuditërisht, të sharat dhe fjalët e papërshtatshme mund t’i shqyptojnë pa asnjë vështirësi.

HUDHJA E MBETURINAVE – Shpesh mendojmë se askush nuk na sheh, prandaj mbeturina të imëta si çamçakëza, cigare, etj., i hudhim pa pardon në vende publike, në parqe, me arsyetim se nuk ka kosh të përshtatshëm për mbeturina. Rast më interesant dhe më i shpesh është shembulli kur hudhim mbeturina kur jemi në veturë. Nëse këtë e bëjmë para syve të fëmijëve, dëmi më shumë se dyfishohet. Edhe për mjedisin, edhe për sjelljen dhe krijimin e shprehisë te fëmijët. Për dallim nga kjo, tregoni kujdes ndaj mjedisit dhe bëhuni shembull me kujdesin ndaj mjedisit. Mbani mbeturinat e imëta në duar, xhepa dhe çanta tuaja. Bëni gara kush i pari do të arrij ose do të gjej kosh plehrash ku do ti hudhim mbeturinat!

NË TRYEZË TË PËRBASHKËT – Është fakt se vazhdimisht e më rrallë ulemi në drekë ose darkë bashkarisht, madje edhe kur mblidhemi të gjithë bashkë ( zakonisht në fundjavë) pothuaj domosdoshmërisht e kemi TV e pashmangshme në sfond. Në një mënyrë, kjo është dukuri normale. Paramendoni një drekë punë me TV në të cilin ju „ shikoni”. Sigurisht se një luks të tillë nuk do ja lejoni vetvetes. Fakti i përbashkët është moment i mirë dhe mundësi e mirë për t’ju kushtuar vëmendje fëmijëve, si dhe t’i respektojmë ata.

Rrallëherë dikush e shkyç ose nuk reagon ndaj ziles së celularit gjatë grënies së drekës. Menjëherë kërcejmë që të përgjigjemi. Kurse, kur fëmijët tuaj do të bëhen adoleshent dhe do ta bëjnë të njejtën, atëherë do të vijoj reagimi i njohur : „mbaro ushqimin një herë, se nuk ka ra sheqeri në ujë!“ Ashtu pra, koha në tryezën e përbashkët është një ritual i mirë të cilin fëmijët tuaj do të duhet ta bartin ose kultivojnë edhe në familjet tyre në të ardhmen. Andaj, shkyçni telefonat dhe TV. Lëshoni muzikë relaksuese dhe kënaquni. Mos harroni fjalën magjike „ju bëftë mirë“ dhe qëndroni në tryezë deri sa të çohen të gjithë.

PËRDOR FJALË MAGJIKE – Mos harroni t’i faleminderoni fëmijëve tuaj kur ju ndihmojnë me diçka. Jepuni diçka duke ju thënë “ urdhëroni”. Nëse bëni diçka gabim, kërkoni falje nga ata. Mos jepni vetëm urdhëra: „ma jep këtë, ma jep atë“, pa ju lutur. Më vonë do të befasoheni dhe do të njeheni keq kur fëmija do të filloj me tonin e njejtë dhe mënyrën e njejtë ose do të ndjeheni të turpëruar kur ai do t’ia bën këtë diku tjetër.

Mos i ndërpritni fëmijët kur ata tentojnë t’ju tregojnë diçka. Keni durim t’i dëgjoni madje dhe gjërat më banale.

Nënpyetjet e vazhdueshme të fëmijëve janë të lodhëshme, por është mirë kur fëmijët janë kureshtar dhe kur dëshirojnë të mësojnë diçka. Më shumë do t’ju gëzoj kjo se sa të jenë indiferent ndaj botës që e rrethon.

Gabime të cilat i bëjmë çdo ditë shfaqen në edukimin dhe sjelljen e fëmijëve tonë. Sa më herët të fillojmë t’i korrigjojmë te vetvetja, aq më shumë do të kursejmë vetveten nga kokëdhimbjet vijuese të cilat shkaktohen nga sjellja e keqe ose jo e duhur.

Këshillë

Asnjëherë mos i fajsoni fëmijët për gabimet e bëra, faji është i yni sepse nuk kemi tentuar ose nuk kemi ditur t’i mësojmë më mirë.

Fëmijët dhe ushqimi

Prindërit gjithmonë mendojnë më të mirën për fëmijët e tyre dhe tentojnë tj’u sigurojnë ushqim cilësor, por ndonjëherë, siç duket, gabimet e vogla mund të krijojnë shprehi të këqija te të dashurit tonë.

1. Prindërit kontrollojnë çka hanë fëmijët

Prindërit vendosin se cilat lloje të ushqimeve do të blihen dhe do të ruhen në shtëpi, në cilën mënyrë do të përgatiten si dhe ku do t’ju servohen fëmijëve. Bleni ushqime të shëndetshme, të ndryshme, natyrore dhe të freskët, përgatisni ushqime të balancuara dhe shmangni blerjen e ushqimit të procesuar. Shëndeti dhe shprehitë e ushqyerjes te fëmijët dhe tërë familjet varen nga rregullat ushqimore të cilat do t’i përcaktojnë prindërit.

2. Harroni zgjidhjen „mbaro tërë pjatën“

Të nderuar prindër, mos i detyroni fëmijët e juaj që të hanë kur janë të ngopur dhe mos insistoni me zbatimin e rregullit „mbaro tërë pjetën“ me të cilën janë rritur shumë fëmijë. Shprehia që të ndërpresin ngrënien kur janë të ngopur dhe të mos hanë shumë është shumë me rëndësi sa i përket kontrollit të peshës së trupit gjatë tërë jetës. Fëmijët kanë instikte natyrore, kurse detyra e prindërve është që t’i ballafaqojnë ata me aftësitë e krijuara nga natyra që në mënyrë të drejtë të kuptojnë dhe dëgjojnë nevojat e trupit të tyre.

3. Ofroni fëmijëve mundësinë për zgjedhje, por vetëm me ushqimin të cilin ju do ta ofroni

Ndonjëherë fëmijëve duhet t’ju ofrohet ndjenja e zgjedhjes dhe lirës, por me kujdes, ofertë nga e cila fëmijët duhet të zgjedhin sërish nën kontrollin e prindërve, gjegjësisht, ofroni mundësi të shëndosha. Definoni dhe respektoni kohën për vakte kryesore dhe për meze dhe brenda këtyre kornizave ofroni zgjedhje.

4. Filloni herët

Pranimi i shijeve të ndryshme zhvillohet që kur fëmijët janë foshnjë. Në përputhje me moshën e tyre dhe rekomadimet e duhura për ushqim, ofroni shije të reja me ushqime të shëndetshme fëmijëve tuaj, por jo me dhunë, mos insistoni, dy-tri lugë janë të mjaftueshme. Ofroni fëmijëve shije të reja gradualisht, me porcone të ndryshme dhe jepuni kohë që të përashtaten. Kërkoni nga fëmijët më të ritur, me të cilët mund të komunikoni, që të provojnë një kafshatë nga ushqimi të cilin më herët nuk e kanë provuar.

5. Pasuroni menynë e fëmijëve për ushqim

Fëmijët janë kureshtar dhe dëshirojnë të provojnë gjëra të reja sidomos kur hani jashtë shtëpisë, në mjedis tjetër. Kërkoni që të provojnë ushqim nga pjata juaj, por mos insistoni. Porosisni ushqim të cilën do ta hanë të gjithë në tavolinë dhe i cili do të jetë mundësi për të mësuar shije të reja.

6. Edhe lëngjet janë ushqim

Mos anashkaloni vlerën ushqyese të lëngjeve, siç janë qumështi dhe lëngjet (instistoni për lëngjet natyrore). Njëkohësisht, mos teproni me lëngjet natyrore për shkak të përmbatjes së sheqerit, megjithatë duhet të krijohet shprehia që uji duhet të jetë bazë për rehidratim.

7. Ushqimet e ëmbëla duhet të qëndrojnë në vendin e vet i cili dihet vetëm nga prindërit

Dhënia e produkteve të ëmbëla me sasira të kufizuara është në rregull, por asesi nuk guxoni të lejoni që ëmbëlsira të jetë arësye për ngrënien e ushqimit. Që të shmangen situatat në të cilat fëmijët i përcaktojnë dëshirat e veta për produktet e ëmbëla, përgatisni sasi të saktë të cilën dëshironi që fëmija ta konsumon. Provoni t’i mbani produktet e ëmbëla largë nga sytë dhe duart e fëmijëve (nëse i dinë se ku gjenden ëmbëlsirat, shumë më vështirë do ta kontrolloni dinamikën dhe sasinë e produkteve të ëmbëla në ushqimin e tyre).

8. Ushqimi nuk zëvendëson dashurinë

Çdo ditë fëmijët merren me streset dhe emocionet e tyre fëmijërore të cilat nuk mund të kompenzohen me ëmbëlsirë. Motivoni fëmijët me përqafim, kujdes dhe me lëvdrata.

9. Ju jeni model i sjelljes për fëmijën tuaj

Fëmijët i përvetsojnë të githë punët të cilat ndodhin rreth tyre dhe i pranojnë modelet e sjelljes dhe shprehitë e prindërve të tyre me të cilat rrethohen. Prindërit janë shembull për fëmijët e tyre, prandaj rekomadoheni që të zgjedhni opsionet e shëndosha sa i përket ushqimit, mos t’i tejkaloni vaktet, aq sa është e mundur hani të gjithë bashkë në tryezën e njejtë pa TV të kyçur dhe mos hani shprishë para TV dhe kompjuterit. Merrni fëmijët në tregun e gjelbërt ku do të njihen me botën e ndryshme dhe të larmishme të pemëve dhe perimeve, kur gatuani ndani detyra të vogla ku edhe vetë do të dëshirojnë ta provojnë ushqimin e përgatitur edhe me ndihmën e tyre.